[ró¿ne wydania] Ocena:
  | | Przyznam, ¿e dotychczas trochê bojkotowa³em te kompozycje Oliviera Messiaena, które zawieraj± partie g³osu ludzkiego - niezale¿nie od p³ci ¶piewaków. Trudno to racjonalnie wyja¶niæ - ot, kwestia jakiego¶ urojonego uprzedzenia i prze¶wiadczenia, ¿e owe g³osy s± dra¿ni±ce. Co¶ mnie jednak w koñcu tknê³o i zabra³em siê za dwa cykle messiaenowskich pie¶ni przy akompaniamencie fortepianu.
Mam tu na my¶li "Poemes pour Mi" i "Harawi". Pierwsze dzie³o powsta³o w latach 1936 - 37, drugie (z podtytu³em "Pie¶ni mi³o¶ci i ¶mierci") w roku 1944 (a wiêc ju¿ po s³ynnym "Kwartecie na koniec czasu", je¶li mia³by to byæ jaki¶ punkt odniesienia).
O obu cyklach, bo w istocie to cykle utworów, mo¿na sporo poczytaæ w sieci, a recenzja na postindustry nie jest - b±d¼ co b±d¼ - dobrym miejscem do wchodzenia w teoretyczne elaboraty i szczegó³owe didaskalia. Warto w ka¿dym razie wiedzieæ, ¿e Harawi nawi±zuje do gatunku boliwijskich pie¶ni mi³osnych, koñcz±cych siê zwykle ¶mierci± obojga zakochanych bohaterów. Messiaen oczywi¶cie zrealizowa³ temat po swojemu i ostateczny efekt nie ma zapewne wiele wspólnego z muzyk± Ameryki (ale te¿ nie taki by³ cel kompozytora). Ciekawe jest to, ¿e same teksty s± w du¿ej mierze surrealistyczno-symboliczne, z frazami onomatopeicznymi, wziêtymi np. z jêzyka keczua.
"Poemes pour Mi" to utwór dedykowany pierwszej ¿onie Messiaena, Claire Delbos. Drug±, jak wiemy, by³a Yvonne Loriod, s³ynna interpretatorka jego dzie³, wybitna pianistka. Dzie³o ma tak¿e swoj± aran¿acjê orkiestraln±, ale to nie o niej bêdziemy mówiæ.
Zreszt±... có¿ tu mówiæ? Nie bêd±c muzykologiem czy choæby kim¶ o podstawowym wykszta³ceniu muzycznym, niewiele bêdê wam w stanie powiedzieæ o akordach, rytmach, harmoniach, modi (wynalazek Messiaena), taktach i seriach. Ale proponujê co¶ innego - spójrzmy na tê muzykê z pozycji laika, z pozycji kogo¶, kto opisuje kolejne p³yty g³ównie przy pomocy tak niejasnych, nacechowanych emocjami sformu³owañ jak "mroczna", "ostra", "nostalgiczna", "szalona" etc.
A jaka jest muzyka Messiaena, jakie s± w takim ujêciu "Harawi" i "Poemes..."? Dobrym okre¶leniem by³oby chyba s³ówko "abstrakcyjne". Wiêkszo¶æ z nas przyzwyczajona jest do pewnych standardowych wspó³brzmieñ, ³atwo kreuj±cych okre¶lone nastroje i obrazy. Odruchowo wiemy, ¿e co¶ "brzmi" pompatycznie, zawadiacko, posêpnie etc. Tymczasem w kompozycjach Messiaena mamy swego rodzaju abstrakcjê - oderwanie od tych prostych skojarzeñ. Zapewne to skutek specyficznej rytmiki, d³ugich pauz i - przede wszystkim - ochoczego szafowania dysonansami. D¼wiêki wy³aniaj± siê tu trochê jak pojawiaj±ce siê i znikaj±ce gwiazdy w jakiej¶ czarnej przestrzeni. Uk³adaj± siê w dziwne, atonalne struktury, nie pozwalaj± "potupaæ nog±" do rytmu, zanuciæ fraz melodycznych itd. ¦piew równie¿ ma tu ma³o z tym wszystkim wspólnego.
Ca³o¶æ jest po prostu rodzajem surrealistycznego, onirycznego piêkna, mo¿e wrêcz Piêkna przez du¿e P. A jednak jest to piêkno "l'au-dela", "from beyond", gdzie¶ spoza naszego normalnego postrzegania. Z innego wymiaru. Przyda³yby siê tu jakie¶ porównania czy metafory matematyczne - analogie z dziwnymi przestrzeniami, w których wszystko uk³ada siê harmonijnie, pomimo i¿ np. ka¿dy punkt kuli jest jednocze¶nie jej ¶rodkiem (liczby p-adyczne). Podobnie tu: wszystko przepojone jest piêknem, które jednak uchwycimy dopiero po wyj¶ciu poza klasyczne konwencje.
-- Adam T. Witczak [23 pa¼dziernika 2014]
ostatnie recenzje autora:
- Nova - Utopica Musa -- [5 lutego 2018]
- SPK - Zamia Lehmanni - Song of Byzantine Flowers -- [15 listopada 2017]
- Feanch, Dutour, Lubat - Grand Air LP -- [15 pa¼dziernika 2017]
- The Third Eye Foundation - The Dark -- [14 pa¼dziernika 2017]
- Dissonant Elephant - 5 larmes de cristal -- [13 pa¼dziernika 2017]
wiêcej...
inne recenzje Olivier Messiaen:
- Olivier Messiaen - Timbres Durées -- Adam T. Witczak [2 wrze¶nia 2014]
powrót do recenzji » |
